Momenteel gaat er voor de inwoners van Antwerpen een petitie rond, over de de uitbreiding van monument “Het Steen” in Antwerpen. Vele mensen zijn zich blijkbaar pas vrij laat bewust geworden over het modern uitziende, of inspiratieloos aandoende gebouw, dat aan ‘t Steen werd opgetrokken de jongste maanden.
Nochtans waren de plannen al bekend sinds 2018, onder andere op deze website: https://cruiseshipsinantwerp.be/nl---cruiseterminal%20noorderterras.htm
Op deze plannen kwam er destijds niet veel reactie. Niet van het bestuur in Antwerpen, niet van de oppositie, maar evenmin van burger organisaties, bewoners, bedrijven of de pers.
Ook de gewoonlijke “auteurs” en kritische geesten, die over elke onderwerp wel hun mening komen verkondigen op twitter, waren grotendeels afwezig.
Dat we gedurende die tijd gemeenteraads- en federale verkiezingen hadden (2018 en 2019 respectievelijk) zal daar misschien hebben meegespeeld.
Bepaalde onderwerpen worden dan niet boven gehaald waarschijnlijk, omdat ze niet meedraaien als strijdpunten tussen de partijen.
Verder was er ook niemand bezig met het hoe en waarom van deze projecten.
De petitie om het bijgebouw van Het Steen terug af te breken, teken ik zelf niet. Laat het voor mijn part een monument zijn van de symbolische uitverkoop van onze stad. Of het er nu uiteindelijk goed of minder goed zal uit zien. Wanneer je een soort betonnen Sahara kan bouwen voor een mooi operagebouw, kan je ook een Gotham-city bouwen aan de kaaimuren denk ik dan.
De bouw zelf, laat me als Antwerpenaar niet koud. Het is echter te laat. Mensen merken zulke zaken jammer genoeg pas op wanneer het op TV komt, in dit geval via een artikel van regionale zender ATV (link).
Ik wandel regelmatig in de buurt van het Steen en het stadscentrum, en zie ook andere zaken gebeuren, die evenzeer kaderen in een breder project. Een project dat ik de “pretparkisering” van Antwerpen noem.
Cruiseschip impact
Het ‘nieuwe’ Steen werd dus niet voor de lol verbouwd.
De werken kaderen in een groter geheel: het openstellen van onze onze historische binnenstad voor cruiseliners en massatoerisme.
Misschien weten de mensen niet precies hoe dat in elkaar zit, maar elke Europese havenstad met een wat geschiedenis, heeft te maken met hetzelfde fenomeen.
Enkel grote bedrijven als Holland-America line of Carnival corp, gaan routes uitstippelen en laten deze steden deel uitmaken van hun toeristische stopplaatsen. Als een soort “portfolio”.
Of zoals ze in hun eigen advertenties melden: “Wordt iedere ochtend wakkere in een andere stad”.
Deze steden worden niets meer dan een dagje entertainment, als een all-you-can-eat buffet, waar je kreeft, sushi, steak en kaas na elkaar zou opslokken.
Zo gebeurt het, dat een mastodont waar enkele duizenden toeristen op meereizen, ergens vertrekt aan de Noorse fjorden, om daar alvast een enorme diesel lucht achter te laten in de ongerepte natuur, en daarna door te varen naar bijvoorbeeld Denemarken om uiteindelijk aan te meren in steden als Amsterdam, Antwerpen, ...
Steden die daar trouwens al de nodige overlast van hebben ondervonden.
Steden als Barcelona hebben ook al jaren ervaring met deze vervuiling en massa-toerisme.
De 7,6% vervuiling die hun haven veroorzaakt daar, ruim een zesdeafkomstig van de cruiseschepen. Oftewel 1,2% van de totale vervuiling in de stad. Wat gezien de geringe aantal schepen, enorm is.
(bron: https://www.express.co.uk/travel/cruise/1152057/barcelona-cruise-ship-cruises-ban-pollution-tourist-spain-holidays )
Geen wonder ook, dat de burgemeester een halt wilde toeroepen aan cruises an massatoerisme.
Na vele deals, met onder andere het stadsbestuur van Antwerpen, zullen deze grote cruise schepen, ook in Antwerpen terechtkomen. Een stad die men recent heeft bij “ingeplugd” in de routes, en waar men al jaren staat te popelen om meer dan 200 schepen per jaar vlak in het centrum te laten aanmeren. Antwerpen is in dat opzicht vrij uniek, omdat je vanuit het schip, meteen in het centrum uit komt, letterlijk honderd meter verder.
Antwerpen was eerst nog onvoldoende uitgerust om de grootste schepen te ontvangen, en daar werd door het stadsbestuur, in relatieve stilte enkele miljoenen besteed aan de heraanleg van de kaaien, en het Steenplein.
Het werd voorzien van een loskade voor massa-toerisme, ook wel een cruise-terminal genoemd. Het 350m lange ponton werd opgeleverd in 2019.
Wie zich dus afvraag waarom de kaaien opeens werden heraangelegd, het heeft bitter weinig te maken met “vergroening”, maar alles met de vooropgestelde deals met de cruiseschip sector, die hun routes continu aantrekkelijker wil laten lijken in hun marketing. Desnoods ten koste van een historische binnenstad.
Het Steen zelf, dat al enige tijd verbouwingen nodig had, en vrij verwaarloosd was, heeft men in sneltempo omgebouwd tot -laat ik het oneerbiedig uitdrukken- een veredelde cruiseschip-kantine.
Waarbij men er een toeristisch informatiecentrum met de nodige prullaria en souvenirs zal gaan huisvesten, om de drommen toeristen die op zulke boot kruipen, op te vangen alvorens ze de buurt van de Grote Markt binnen te loodsen.?
Ze kunnen dan de toeristische hostpots bezoeken, en misschien meteen iets gaan drinken in de horecazaak die men ìn het stadhuis zal uitbaten.
Er is ook aan de vele Japanse toeristen gedacht, met een fake standbeeld van Nello en Patrache dat de Handschoenmarkt ontsiert teneinde Japanse toeristen een selfie te laten nemen met een nostalgie opwekkende beeldje.
(Het ding komt eigenlijk voort uit een verhaal van een Britse schrijfster die enkele dagen in Antwerpen verbleef en het er maar niks vond).
De enige reden dat dit standbeeld er staat, is dus voor selfie-momenten voor toeristen. Lekker authentiek, niet?
Wat verderop kunnen de toeristen dan een toertje maken langs de Boerentoren, waar ondertussen Fernand Huts de eigenaar van werd (er is een connectie) en er waarschijnlijk een tentoonstelling zal ingericht worden over om het even wat om deze cruise-reizigers in de binnenstad enkele minuten te entertainen. Onze historiek is immers voor zulke toersiten enkele een vorm van vertier. Dezelfde vorm van vertier waarmee ze een selfie nemen aan de Trevi-fontein, of een foto nemen van een Noorse fjord die ze net zelf hebben helpen mee volblazen met diesel-lucht.
Deze toeristen kunnen dan ook bediend worden door liefst authentiek uitgedoste Antwerpenaren, die enkel nog werk vinden in deze tak van de industrie. Een “Bolleke” Koninck of ander bier opdienend aan tafels vol toeristen, die dan ook snel kunnen passeren bij de grote chocoladezaken in de binnenstad, waar men dan Duitse geïmporteerde pralines (van Belgisch vlaggetje-sticker voorzien, want het is hier ter plekke ingepakt en kan bij gebrek aan enige bescherming gewoon als authentieke Belgische chocolade gesleten worden). De chocolade en de ‘french fries’ die ze verwachten te zien op de paar uurtjes dat ze ons pretpark aan doen kunnen moeten er absoluut zijn. Net als de obligatoire foto van de kathedraal of de Borromeus kerk waar ze dan snel een paar datums en uitleg over meekrijgen van een lokale gids.
De nepfrieten, worden zorgvuldig klaargemaakt in een puntzak uiteraard, ook wanneer men in de verste verte het verschil niet zou proeven tussen een reep kaarsvet en een Belgische friet.
*selfie!*, bij de “anno 1890” frituur, ook al staat het er nog geen 10 jaar.
Kortom, ik schets misschien een karikatuur, maar de realiteit zal nog veel erger zijn vrees ik.
Onze binnenstad is in snel tempo een equivalent geworden van het cowboydorp in Bobbejaanland, maar dan voor cruiseschip toeristen.
Waar je snel een toertje doet, een pak frieten eet en doorwandeld. Met het grote verschil dat het deel van Bobbejaanland er met opzet van nul is opgebouwd net voor dat doel, en geen oorspronkelijke bewoners heeft (op een paar eekhoorns na waarschijnlijk).
Laat ons niet vergeten dat, eens je toe geeft aan dit soort uitverkoop, je binnenstad weldra in handen is van enkele baronnen, die de horeca, prullaria-winkels en eetstandjes uitbaten.
Van de “Belgische” wafels die uit een kartonnen doos worden gehaald en vervolgens in een microgolfoven worden opgewarmd door een Nederlander, tot de Starbucks net over, en de McDonald’s die we gewoon tegen onze kathedraal hebben geplakt jaren geleden, zonder enige schroom. Het kadert allemaal in dezelfde uitverkoop, een uitverkoop die sneller en breder gaat de jongste jaren. Het eindpunt zal twee Antwerpens zijn: een binnenstad “voor de toeristen” en de rest van de stad, waar de Antwerpenaren zitten.
Inkomsten
Uiteraard hamert een burgemeester van een steden als Antwerpen, Oostende, Amsterdam, op de voordelen, vooral economisch voor de stad. De schepen betalen immers liggeld (recht naar de stadskas) maar brengen natuurlijk ook toeristische inkomsten mee.
Ik ben volledig tegen het misbruik van een historische stad voor massatoerisme. De inkomsten die daar uit voortvloeien, gaan recht naar de uitbaters van enkele horecazaken (meestal in handen van dezelfde paar “groten”), of naar de uitbaters van de prulwinkels in het centrum en in mindere mate naar de stad zelf.
En veel geluk ook, om als Antwerpenaar of toevallige bezoeker, nog een plek te vinden in de vele horecazaken, of een terras, wanneer duizenden toeristen op de piekmomenten alles inpalmen. De druk op de binnenstad zal opgevoerd worden, de prijzen zullen ook de hoogte in gaan. Een toerist heeft immers weinig probleem om vijf euro te betalen voor een pint, of 10 euro voor een speciaalbier.
De Antwerpenaar heeft er bitter weinig aan en slikt vooral de nadelen.
De binnenstad wordt op deze manier nog meer een buitenlands-aandoend gebied, waarbij je vooral dient als ‘decor’.
Rustig op terras zitten bij je favoriete café, is er dan niet meer bij, tenzij u het leuk vindt om tussen een hoop kwetterende Britse, Russische, Japanese en Amerikaanse toeristen te zitten die om de haverklap vragen welke bier je aan’t drinken bent, terwijl ze op zoek zijn naar “authenticiteit”.
Van deze uitverkoop zijn er inmiddels ook trieste voorbeelden. Ik noem Amsterdam, waar bepaalde straten moesten worden afgesloten omdat mensen letterlijk niet meer in of uit de winkels konden, door de toevloed aan toeristen. Maar ook Venetië, waar de problemen natuurlijk al heel lang bekend zijn, en waar er een enorme sociale impact ontstond en de inwoners zijn herleid tot een 2000-tal gezinnen, en waar de rest AirBNB ofzo werden.
(Over de roofbouw van AirBNB schrijf ik op een andere keer, het zou me nu te ver leiden).
Cultureel en sociaal verderf gaan dus hand in hand met het openstellen van een stad aan cruises. De vele getuigenissen van mensen die in erbarmelijke omstandigheden op deze schepen werken en leven bij voorbeeld, maar ook de impact op de gebieden waar deze schepen aanmeren is vaak cultureel vernietigend, vooral in de Derde wereld, maar in mindere mate ook bij ons, waar je de normale werking en bestaan van een provinciestad als Antwerpen (of wereldstad, afhankelijk van wie je wil aanhoren) wordt omgevormd tot een service-en-hospitality stad.
Wanneer je dit soort inkomsten zò erg nodig hebt, om te kunnen draaien, dat je zelfs je eigen patrimonium uitverkoopt, is er gewoon iets grondig mis met het bestuur van deze stad.
We hebben in Antwerpen meer te bieden dan Bollekes koning opdienen of toeristen rondslepen langst een paar standbeelden denk ik. Jammer genoeg wordt patrimonium dat niet meteen “opbrengt” dan nog verwaarloosd ook, om uiteindelijk ingepalmd te worden door hotels en horeca (zie: Handelsbeurs, wat een evenementenzaal werd sinds de restauratie, al kan je daar nog enig begrip voor opbrengen gezien de absoluut desastreuze staat die het gebouw had).
Ik vraag me af wat de volgende stap is in Antwerpen, waar stopt deze uitverkoop?
Bij een Pizza Hut in het Rubenshuis? Een bowlingbaan in de kathedraal?
Een KFC-restaurant in ‘t Vleeshuis, of waarom niet, een permanente tentoonstelling over het leven van Jean-Marie Pfaff in de Carolus Borromeus kerk (met de nodige sponsors, Jezus vindt toch alles ok).
U kan lachen met deze voorbeelden, maar een stad als Praag bij voorbeeld, heeft effectief een Pizza Hut in een prachtig Jugendstil gebouw, gewoon om de westerse toeristen het naar hun zin te maken.
Willen we daar naartoe of willen we toch nog enigszins patrimonium in ere houden? We kunnen alvast beginnen met grote cruiseschepen (laat ons zeggen met meer dan 80 passagiers), niet alleen uit milieuoverwegingen, maar ook uit sociale bezorgdheid te weren uit onze stad.
We kunnen dan ook voorloper zijn, en andere steden waar er al een tegenbeweging op gang is gekomen, vervoegen.
De afweging mag ook in een publiek plaatsvinden vind ik. Willen mensen al dan niet meer massa-toerisme? En nemen ze de consequenties van beide keuzes er bij? Allemaal vragen die niet of nauwelijks aan bod komen, zeker niet tijden een verkiezingscampagne die… tja, over wàt weer ging eigenlijk?
Ban cruises!
Natuurlijk mogen we ook niet vergeten dat er stevige milieu-, en klimaat impact is door cruise schepen.
De cruiseschepen van Carnival corporation bij voorbeeld, verbruiken tijdens hun trip meer dan alle fossiele brandstof wagens van Europa samen op een heel jaar. Om het dan nog niet te hebben over het “grey water” en de enorme vervuiling door lozing van afvalwater.
bron: https://www.green-sail.com/blog/fecal-waters-still-a-problem-in-croatia
De jongste jaren is er wel een tegenbeweging op gang gekomen gelukkig, waarbij de meest vervuilende schepen stilaan zullen vervangen worden door groenere, en betere modellen,… maar ook daar is de positieve impact nog jaren verwijderd van realiteit.
Enkele bronnen:
Wanneer cruises verderop aanmeren, is de impact op de luchtkwaliteit in de stad “mild” te noemen. Wanneer je zoals in Antwerpen, midden in de stad aanmeert, zal de toch al niet zo beste luchtkwaliteit in Antwerpen ook zeker verslechteren. Metingen specifiek voor de cruise-schepen en hun impact, komende van een objectieve bron ontbreken voor Antwerpen.
Een meting uit Denemarken, nabij de havens, kan al een licht werpen hierop:
(bron: https://dce.au.dk/en/publications/scientific-reports/nr-301-350/abstracts/no-316-survey-of-air-pollution-from-cruise-ships-in-copenhagen-and-aarhus/ )
De water verontreiniging:
https://nsidc.org/news/inthenews/cruise-ship-pollution-cruise-sewage-and-air-pollution-rising-concern-ships-sail
De erosie en schade door grotere golven die de enorme schepen veroorzaken, zoals in Venetië, zullen in Antwerpen misschien minder meespelen, maar ook daar is geen data over. De impact op de Schelde zelf, baggerwerken, of de kaaimuren, is onbekend. M’n eigen zoektocht naar informatie hierover botste op “niets”.
De toestand in Venetië, leidde tot het voorlopig laten aanmeren van de schepen in een industriële haven verderop. (bron: https://www.bbc.com/news/world-europe-56592109 )
De sociale drama’s en zelfmoorden aan boord deze schepen, is ook een factor die niet uit het oog kan verloren worden. (bron: http://www.ijtmgh.com/article_119591.html )
De uitstoot echter, blijft de voornaamste zorg:
https://www.transportenvironment.org/press/luxury-cruise-giant-emits-10-times-more-air-pollution-sox-all-europe%E2%80%99s-cars-%E2%80%93-study
Dit soort toerisme heeft in het algemeen ook een verdienmodel waarbij men net in de meest kwetsbare gebieden te gaan rondvaren, teneinde “meerwaarde” te scheppen voor de toeristen. Of het nu cultureel, sociaal kwestbaar is, of gewoon ongerepte natuur, men trekt er zich geen barst van aan.
Een artikel uit de NY Times uit 2020 illustreert dit ook mooi:
https://www.nytimes.com/2020/02/26/travel/antarctica-tourism-environment-safety.html
Ik zie dit soort toerisme is neokoloniaal en een vrij imperialistisch fenomeen, waarbij het kortstondige entertainment en junkfood-toerisme voor gaat op klimaat, sociaal weefsel van een stad en haar patrimonium. Elke cruise-schip toerist veegt eigenlijk virtueel zijn of haar achterste aan de lokale steden. Met de nodige selfies en prullaria er bij.
Oppositie?
Misschien ook tijd om onze Antwerpse oppositiepartijen even wakker te schudden uit hun lange, jarenlange winterslaap. Het kan dan wel bon-ton zijn om op onze burgemeester in te hakken in deze, terwijl er eigenlijk nog wel andere vertegenwoordigers bij zitten wanneer zulks beslist wordt. Ook daar was het meestal doodse stilte.
Heel deze evolutie, die eigenlijk begon bij de ‘Antwerpen culturele hoofdstad van Europa’ viering van 1993, hebben blijkbaar vooral gedurende de laatste 10 jaar niets opgemerkt.
De pretparkisering van Antwerpen is hen totaal vreemd zo blijkt uit de reacties vandaag.
Hierbij dus een warme oproep aan àlle oppositiepartijen (zeker diegenen die zich prominent uitgeven als pro-Vlaanderen te zijn), om hier toch even hun verantwoordelijkheid te nemen.
Een partij als Groen ook, die voor ons klimaat en milieu zou moeten strijden, hoor je nauwelijks over cruise schepen bezig, in plaats van hetgeen je zou verwachten: het op hun achterste poten staan over de milieu impact van deze ondingen. Zeker wanneer andere groen partijen fel te keer gaan hiertegen in andere steden, zoals in Noorwegen. (bron: https://www.cruiseindustrynews.com/cruise-news/21576-norwegian-green-party-unites-against-cruise-industry.html )
Mijn conclusie:
Wanneer je over heel Europa een vuist maakt tegen de vervuiling van cruiseschepen, en tegelijk je historische centra niet tegen elkaar laat uitspelen door deze bedrijven, kan er iets positiefs uit groeien.
De cruiseliner industrie teert op dit opbod, waar de steden allen hun graantje willen meepikken, en daar desnoods hun eigen stad cultureel en voor massacreren.
Dat vraagt enige durf, en een stevige aanpak op politiek niveau. Een tegenbeweging die je, denk ik, veel later (als’t al te laat is) vanuit de bevolking zelf zal krijgen.
De acties van onze politici zijn bedroevend tot nu toe. Op de platte commerce en uitverkoop na, is er niet veel gebeurd.
Wanneer men er al niets tegen ondernam, of nauwelijks kritiek gaf gedurende 2018, 2019 en 2020, is het misschien hoog tijd om toch in het jaar 2021 een poging te ondernemen om cruise schepen uit Antwerpen te weren en de pretparkisering af te remmen. Of op z’n minst de bevolking over deze deals te informeren op een transparante manier.
Laat nu net #transparantie niet echt hetgeen zijn waar ons huidig bestuur in uitblinkt, maar dit terzijde.
Van oudsher zijn we tegendraads in Antwerpen, dit is dan ook een ideale kans om te laten zien dat we deze stad niet totaal overleveren aan de meest biedende, en dat we ons bewust zijn van deze industrie en haar impact.
Het is dan ook aan ons om deze korte-termijn opbrengst en de enorme èchte kost die het met zich mee zou brengen, te weren.
Hier vandaag niets tegen ondernemen, betekent dat u weldra in het centrum van Antwerpen een bezienswaardigheid wordt in uw eigen stad.
Waar meer dan tweehonderd cruiseschepen per jaar zullen aanmeren en waar toeristen selfies komen nemen naast “a real person from Antwerp” zoals uzelf, alvorens zich waarschijnlijk naar een van de vele nep-wafelkramen te begeven voor een Luikse wafel uit de vriezer, snel opgewarmd in de microgolf en vol gesmeerd met “toppings” naar keuze. (wat haat ik dat woord)
De Deliveroo koeriers fietsen u voorbij, terwijl ze hamburgers van A naar B brengen. De Airbnb-party beesten kotsen uit een raam verderop.
Is dat waar Antwerpen mee vooruit geraakt?
Waar je naast de KFC, de H&M, Primark en Burger King, misschien nog een winkel kan vinden die nog net niet werd opgeslokt door het economisch globalisme, dat we destijds ook zonder veel weerwerk hebben laten passeren.
Onze stad, en haar patrimonium is meer waard dan de huidige uitverkoop aan ronddrijvende vuilnisbelten met sociaal en cultureel verderf. Laat ons misschien deze ene veldslag toch proberen winnen, niet?
deadeyes
(twitter)
